honorowy patronat Prezydenta Miasta Poznania
Poznań, aula UAM, 18 grudnia 2016 r., g. 17
Feliks Nowowiejski:
- Śmierć Ellenai op. 32
- Don Juan Tenorio
- Róże dla Safo op. 51 nr 1
- kantata Testament Bolesława Chrobrego op. 48
wykonawcy:
- Katarzyna Hołysz - sopran
- Paweł Łuczak – tenor
- Aleksander Machalica – recytacja
- Jakub Koterba – fortepian
- Elżbieta Karolak – fortepian
- Chór Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego pod dyr. Przemysława Pałki
- zespół kameralny pod kier. Piotra Kostrzewskiego
- CoOperate Orchestra pod dyr. Adama Domurata
Poemat Śmierć Ellenai op. 32 Feliks Nowowiejski ukończył w 1914 roku, zamykającym jego pięcioletni pobyt w Krakowie. Był to czas szczególnie trudny dla Kompozytora, zmuszanego do ciągłego zmagania się z niechęcią hermetycznego środowiska. Wśród licznych zarzutów często pojawiał się ten najbardziej bolesny, o proniemiecką stylistykę utworów i brak identyfikacji z polską tożsamością narodową. Nowowiejski odpowiedział z godnością, piórem twórcy: jego trzeci z poematów, Śmierć Ellenai op. 32, oparty na Anhellim Juliusza Słowackiego, był zdecydowaną manifestacją patriotyczną. Fascynacja twórczością Słowackiego sięgała 100 rocznicy urodzin poety (1909) – jej obchody podkreślano licznymi projektami, spektaklami teatralnymi, muzycznymi i plastycznymi, m.in. Jacek Malczewski namalował serię obrazów przedstawiających śmierć Ellenai, które – podobnie jak poemat Słowackiego – stały się inspiracją dla Nowowiejskiego. Warstwa muzyczna, emanująca przejmującym emocjonalizmem, zdecydowanie odpiera zarzuty oponentów Kompozytora.
Don Juan Tenorio na zespół kameralny to muzyka kameralna do sztuki pod tym samym tytułem autorstwa Jose Zorilli, hiszpańskiego poety i dramaturga doby romantyzmu. Historię rozpustnego Don Juana autor wpisał w obchody dnia Wszystkich Świętych. W teatrach hiszpańskich i krajach Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza Meksyku, do dziś wystawia się ów dramat 1 listopada przed południem, a fragmenty sztuki są tam powszechnie znane. Nowowiejski skomponował muzykę do tego utworu w 1927 roku, jednak dotąd nie znaleziono informacji potwierdzających jej wykonanie towarzyszące spektaklowi teatralnemu. Prawykonanie warstwy dźwiękowej do dramatu Don Juan Tenorio miało miejsce w 2008 roku w Poznaniu, w Salonie Muzycznym Feliksa Nowowiejskiego. Opracowanie – na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian – składa się z sześciu, skoncentrowanych pod względem charakteru, tempa i instrumentacji części o programowych tytułach. Materiały nutowe odnaleziono niedawno; nie ma pewności, czy są kompletne, czy też – być może – jest to tylko szkic większej całości.
Róże dla Safo – sięgając po współczesny tekst poetycki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Feliks Nowowiejski nie był wyjątkiem w eksponowaniu związku muzyki z literaturą w formie liryki wokalnej. W pieśniach Róże dla Safo daje się wyraźnie zauważyć nieskrępowany sposób budowania frazy muzycznej na swobodnym tekście, spajający obie warstwy w uzupełniającą się retorycznie doskonałą całość.
Poemat Róże dla Safo został skomponowany ok. 1936 roku – według wspomnień rodzinnych powstał w ciągu jednego dnia, dalszy tydzień pochłonęła instrumentacja. Za inspirację posłużyło pięć spośród dwunastu utworów poetki – zmiany w tekście prawdopodobnie wyszły spod pióra Nowowiejskiego. Niezwykle bogata symbolika wierszy została oddana przy pomocy wyrafinowanych współczesnych środków kompozytorskich.
Kolejne części cyklu posiadają tytuły programowe: Glukupikros, Faon, Śmierć Safo, Epitafium.
Kantata Testament Bolesława Chrobrego do słów Edwarda Ligockiego (1924)
Na lata międzywojenne przypada zacieśnienie kontaktów Nowowiejskiego z ruchem śpiewaczym. Oprócz pojedynczych pieśni patriotycznych o zwartej budowie powstawały większe formy o wydźwięku patriotycznym, podkreślonym akcentami historycznymi o literackiej proweniencji.
Czy powstanie „Testamentu” przypadkowo zbiega się z rokiem pierwszego publicznego występu orkiestry symfonicznej wyższej uczelni muzycznej w Poznaniu? Tego nie wiemy, jednak z pewnością – wykonywany wielokrotnie w różnych częściach kraju – pełnił rolę manifestu patriotycznego.
Prawykonanie kantaty przez chór „Harmonia” odbyło się we wrześniu 1925 r., w dziewięćsetną rocznicę śmierci Bolesława Chrobrego. 31 lipca 1927 r. wykonano „Testament” po raz drugi, w Bydgoszczy, z okazji odsłonięcia pomnika Henryka Sienkiewicza. Wykonanie określono jako „koncert nad koncertami”. Prawdopodobnie kantata była jednym z utworów nagrodzonych na konkursie kompozytorskim zespołu „Harmonia” w 1925 roku. Wyjątki z „Testamentu” zostały wykonane pod dyrekcją kompozytora podczas zamknięcia Powszechnej Wystawy Krajowej (1929).
opracowała Elżbieta Karolak
Organizatorzy i partnerzy: Towarzystwo im. Feliksa Nowowiejskiego, Teatr Muzyczny w Poznaniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Muzyki i Tańca – Biuro Obchodów Roku Feliksa Nowowiejskiego
Koncert realizowany był dzięki wsparciu finansowemu Miasta Poznania oraz sponsorów: Veolia, Terlan.